Uit de serie The Game © ÇIĞDEM YÜKSEL

Je begon je carrière als fotograaf bij de Nederlandse krant de Volkskrant en richtte je voornamelijk op migratie, vluchtelingen en identiteit. Wat trok je aan in deze onderwerpen en hoe hebben ze je werk als fotograaf beïnvloed?

”Ik begon mijn reis in de wereld van de fotografie nadat ik tot de ontdekking kwam dat ik tijdens mijn masteropleiding journalistiek aan de Universiteit Leiden moeite had met schrijven onder druk. Aanvankelijk lag mijn focus op het schrijfgedeelte van journalistiek. Al snel merkte ik dat schrijven onder druk niet mijn sterkste punt was, maar mijn verlangen om journalistiek werk te doen bleef bestaan. Ik zocht naar manieren om mensen te interviewen en onderwerpen te belichten zonder te hoeven schrijven. Toen ontdekte ik fotojournalistiek als een mogelijkheid. Dus kocht ik een camera en begon met fotograferen. Mijn motivatie voor de fotografie, evenals mijn focus op specifieke onderwerpen, is geworteld in het besef dat je met foto’s maatschappelijke kwesties en wereldproblemen kunt aansnijden, wantoestanden aan de kaak kunt stellen, systemen kunt bevragen en de omstandigheden van mensen kunt belichten, met als doel politieke reacties uit te lokken. Dit geldt met name voor migratie en mensen die op de vlucht zijn. In 2014 ben ik als stagiair begonnen bij de Volkskrant, en al snel draaide ik volledig mee. Tijdens die periode was er een grote vluchtelingencrisis, vooral met mensen uit Syrië die naar Europa kwamen. Samen met journalisten reisde ik veel, naar locaties zoals Italië, Griekenland en Turkije, waar ik veel mensen op de vlucht zag. Door verhalen te schrijven en ze ook fotografisch vast te leggen, besefte ik dat we diepgewortelde problemen aan het licht brachten. Het Europese beleid met betrekking tot mensen op de vlucht was uiterst streng en de mensenrechten werden geschonden. Voor mij is mijn camera een middel om kwesties aan de kaak te stellen, kritische vragen te stellen over wat er in onze maatschappij en in de wereld gebeurt, en om de mensen achter deze kwesties te laten zien.”

In 2016 won je de prestigieuze Zilveren Camera Award voor je indrukwekkende portretserie van Syrische kindvluchtelingen die in textiel- en schoenenfabrieken in Gaziantep, Turkije, werkten. Kun je ons meer vertellen over de ervaring van het maken van deze serie en hoe je hier terecht bent gekomen?

”Ik ging samen met twee collega’s van de Volkskrant, Anneke Stoffele en Saakir Kader, naar Gaziantep in het oosten van Turkije om een uitgebreid verhaal te maken over de impact van de komst van een grote groep Syrische vluchtelingen op de stad. Op dat moment woonden er ongeveer 500.000 Syriërs in een stad met oorspronkelijk drie miljoen inwoners. Tijdens mijn eerdere reizen had ik al opgemerkt dat er veel kinderen aan het werk waren in restaurants en winkels, vaak erg jonge kinderen. Dit wekte mijn interesse en ik wilde graag met hen praten, hen fotograferen en vragen waarom ze daar werkten. Toen we met Syriërs spraken en vroegen naar kinderen die werkten, werden we doorverwezen naar een groot industriegebied met textielateliers, waar veel Syrische kinderen werkten. We gingen erheen en vroegen of we met de kinderen mochten spreken. Daar troffen we veel kinderen en volwassenen aan. Ze legden ons uit dat ze liever niet wilden dat deze kinderen daar werkten, maar dat dit uit noodzaak was omdat ze anders de huur niet konden betalen en geen eten konden kopen. Vaak kwamen ouders met hun kinderen om te werken.”

Backstage foto ‘First generation women from Turkey’ © Cigdem Yuksel

Je hebt het fotoproject “A New Beginning” gemaakt als onderdeel van het multimedia project “Shadow Game”. Wat was de inspiratie achter dit proj

”Na mijn deelname aan het project “Shadow Game,” een multimediale documentaire over minderjarige Syrische vluchtelingen, besloot ik mijn focus te verleggen. Dit project werd uitgevoerd door Evi Blankenvoort en Els van Drul, die jongeren volgden terwijl ze gevaarlijke routes aflegden om Europa te bereiken. We reisden naar Bosnië in 2018, bij de grens met Kroatië, en ontmoetten veel jongeren die vastzaten en werden teruggestuurd vanwege illegale pushbacks en gewelddadige behandelingen. Mijn foto’s van deze jongeren en hun situaties resulteerden in een publicatie in de Volkskrant om aandacht te vestigen op de schendingen van de mensenrechten en de illegale pushbacks die plaatsvonden. Naar aanleiding van deze reis en de foto’s, besloten we ons te richten op een ander perspectief. We wilden niet alleen de problemen tonen, maar ook de jongeren als individuen met hun eigen verhalen, avonturen, humor, muzieksmaak, en dromen. Ik ging op zoek naar jongeren die in Nederland aankwamen en probeerden een nieuw leven op te bouwen na een zware reis. Samen met de jongeren overlegde ik over de foto’s en vroeg ik hoe ze gefotografeerd wilden worden, welke gevoelens en kleuren ze wilden weergeven in relatie tot hun toekomst, dromen en reis. Dit zorgde voor een gezamenlijke inspanning waarbij de jongeren inspraak hadden in hoe ze werden gefotografeerd. Deze foto’s, die kleurrijk en levendig zijn geworden, werden tentoongesteld op verschillende locaties, waaronder in het Buitenhof, Utrecht, Amsterdam, Brussel, en New York. We probeerden de beeldvorming van vluchtelingen te veranderen en politici uit te nodigen om de tentoonstellingen te bezoeken en in gesprek te gaan met de jongeren. Ons doel was om te laten zien dat het beleid dat wordt gemaakt, daadwerkelijk invloed heeft op de levens van mensen, en hen te herinneren aan de menselijkheid achter de cijfers.”

In de afgelopen jaren is je focus verschoven naar perceptie en de kracht van de fotograaf. Wat heeft deze verschuiving veroorzaakt en welke vraagstukken wil je aanpakken met je recente werk?

”Dat begon tijdens mijn werk als fotojournalist en onderzoek naar de representatie van moslima’s. Ik fotografeerde voor verschillende media en was betrokken bij verschillende journalistieke projecten. Maar gaandeweg begon ik me af te vragen over de verantwoordelijkheid van een beeldmaker, en hoe mijn werk bijdraagt aan de beeldvorming en perceptie van mensen en gemeenschappen. Dit interne proces werd versterkt door mijn onderzoek naar de representatie van moslima’s in Nederlandse media. Mijn onderzoek richtte zich op de beeldbank van het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), waar ik bijna 4.500 foto’s analyseerde die waren getagd met de zoekterm “moslima.” Wat opviel, was dat deze foto’s vaak een stereotiep beeld van moslima’s toonden. De vrouwen werden vaak op straat gefotografeerd, van een afstand, vaak anoniem en passief. Bovendien merkte ik dat sommige foto’s werden voorzien van zoekwoorden die weinig te maken hadden met de daadwerkelijke inhoud van de afbeeldingen. Dit gebeurde om de foto’s vindbaar te maken in beeldbanken, maar droeg bij aan negatieve stereotypering en een eenzijdige beeldvorming. Dit onderzoek wekte mijn interesse voor de manier waarop de media bijdraagt aan stereotypering en de verantwoordelijkheid van beeldmakers daarin. Het leidde tot een brede discussie over de rol van beeldvorming in de journalistiek en de gevolgen daarvan voor het publieke debat. Deze discussie resulteerde in een tweedelige podcastserie, waarin ik met fotografen, beeldredacteuren en andere experts in gesprek ging over dit onderwerp.  Bovendien heb ik, samen met Ewout Butter, een tweede onderzoek uitgevoerd naar de representatie van gesluierde moslima’s in kranten. Dit onderzoek bevestigde de bevindingen uit mijn eerdere onderzoek en benadrukte de noodzaak van een meer inclusieve en evenwichtige beeldvorming in de media. Om deze bewustwording verder te verspreiden en een dialoog over dit onderwerp te stimuleren, organiseerde ik publieksavonden waarbij professionals uit de journalistiek en beeldvorming bijeenkwamen om na te denken over hun rol in het doorbreken van stereotypen. Ik geloof dat we als beeldmakers een verantwoordelijkheid hebben om bij te dragen aan een diverse en inclusieve representatie van de samenleving, en ik wil deze positieve verandering bevorderen. Mijn motivatie voor deze inspanningen is de overtuiging dat historische archieven en collectieve geheugens in Nederland moeten worden veranderd. Beeld speelt een cruciale rol in het vormen van het historisch archief, en als we in de toekomst een nauwkeurig beeld van ons heden willen hebben, moeten we nu actie ondernemen om beeldbanken en archieven diverser en inclusiever te maken. Dit zal bijdragen aan het voorkomen van stereotypering en een meer realistisch en inclusief beeld van onze geschiedenis en samenleving bevorderen”

Portretten Scheepvaart Museum – moeder en dochter © Cigdem Yuksel

Je bent begonnen met het portretteren van de eerste generatie Turkse vrouwen in Nederland om een nieuw visueel archief te creëren. Wat hoop je te bereiken met dit project?

”Ik begon in de archieven te zoeken naar foto’s van de generatie van mijn oma, specifiek naar de eerste generatie Turkse vrouwen in Nederland. Tot mijn verrassing ontdekte ik dat er maar heel weinig beeldmateriaal van deze vrouwen beschikbaar was in de archieven. Dit gebrek aan representatie was de aanleiding voor mijn huidige project, dat hopelijk volgend jaar in september zal resulteren in een grote tentoonstelling in het Nederlands Fotomuseum. Voor dit project interview ik deze vrouwen, fotografeer ik ze en verzamel ik foto’s uit hun eigen fotoalbums. Mijn doel is om hun verhalen vanuit hun eigen perspectief te vertellen en te bewaren. Dit heeft te maken met het belang van ons collectieve geheugen voor de identiteitsvorming van de inwoners van Nederland en voor het behoud van ons collectieve verhaal. Het beeld dat we vaak van deze vrouwen hebben is dat ze in de jaren zeventig naar Nederland kwamen om hun mannen achterna te reizen, slecht Nederlands spreken, niet echt geïntegreerd zijn en altijd thuisblijven. Maar de werkelijkheid is veel diverser. Veel van deze vrouwen hebben in Nederland gewerkt in fabrieken, zoals vis- en textielfabrieken, in de schoonmaak, en in andere sectoren. Ze hebben daadwerkelijk bijgedragen aan de Nederlandse economie, maar dit wordt vaak vergeten. Mijn project is bedoeld om bij te dragen aan ons visuele collectieve geheugen en om te laten zien dat deze vrouwen een aanzienlijke rol hebben gespeeld in Nederland. Eerder heb ik met een stipendium een serie portretten gemaakt van families met Turkse roots in Schiedam, die later is aangekocht door het Stedelijk Museum Schiedam en is opgenomen in online archieven van de gemeente. Dit was een belangrijke interventie in de archieven en ons visuele geheugen. Voor de komende periode zal ik me volledig richten op het afronden van de tentoonstelling voor volgend jaar. Er moeten nog enkele fotoshoots plaatsvinden, en we zijn momenteel bezig met de selectie, bewerking en organisatie van al het verzamelde materiaal voor de tentoonstelling. Ik kijk ernaar uit om dit project tot een succesvol einde te brengen.”

Lees het gehele interview met Cigdem in Kiekie no. 39 The Portrait Issue.

cigdemyuksel.com